In dit 3e deel van 'Het creatieve proces in beeld' beschrijf ik het maakproces van een collage, die de 'Venus van Laussel' als uitgangspunt heeft. Dit Venusbeeld viel me dit jaar voor het
eerst op. Het betreft een bas-reliëf van 42 cm. hoog, dat in Frankrijk in een abri van Laussel (in de Dordogne) werd ontdekt. Dit was in 1911. dus ik zal ook
daar enkele kiekjes van laten zien. Voordat ik het creatieve proces ga beschrijven in woord en beeld verwijs ik nog even naar een vroeger blogbericht, waar ik de Venus van Laussel alvast introduceerde. Mocht je dit bericht nog willen lezen, klik dan op https://pact23.blogspot.com/2024/08/venuskunst-verwarring-en-vervolg.html
Hieronder
nogmaals de 2 prints van foto's, die van het bas-relief zijn gemaakt. Je ziet de
hoorn heel duidelijk, de Venus van Laussel draagt ze in haar rechter
hand. In het vorige blogbericht kon je al lezen dat ik de betreffende hoorn ook heb toegepast bij de collage met de Venus van Willendorf. Door archeologen is gemeld dat het een hoorn van een wisent geweest moet zijn, die hier afgebeeld werd. Wat verder interessant is om te weten is het gegeven dat er 12 inkervingen in de hoorn zijn gemaakt, wat zou kunnen duiden op een cyclisch principe van bijv. '13 manen'. Er zijn echter ook andere interpretaties gegeven.
Aan
de hand van de prints heb ik tekeningen gemaakt, deze heb ik overgezet
naar patroonpapier, zodat ik de vormen daarna kon overdragen op karton.
Ook hier had ik de wens de verschillende delen van het beeld
afzonderlijk uit karton te snijden en dan op en aan elkaar te lijmen. Je ziet de lagen karton en het reliëf dat erdoor ontstaat, heel duidelijk op de foto hieronder.
Het
hoofd van de Venus van Laussel is zijwaarts naar de hoorn gericht, wat -
mede door haar hoofdtooi of kapsel- deed
denken aan een afbeelding van de Godin Isis als farao. Op de foto's
hieronder heb ik deze aspecten geïntegreerd. Je ziet daar de typische
hoofdtooi en opvallende weergave van het oog, zoals dat in het oude Egypte toegepast werd, namelijk en face in een
gezicht dat en profil wordt weer gegeven.
 |
| Godin met hoorn en ankh |
Francis te Brake, oktober 2024, Deventer. Pact23.blogspot.com/Pact23.com
In dit 2e deel van 'Het creatieve proces in beeld' beschrijf ik het proces met betrekking tot de Venus voor Vrede, 'Return to Peace', dat is geïnspireerd op de Venus van Willendorf.
De Venus van Willendorf
is een typisch aardse godin: zij staat voor vruchtbaarheid, voeding,
verzorging, de overvloed van moeder natuur, het leven-gevende
principe. Dit jaar heb ik me opnieuw door de Venus van
Willendorf laten inspireren. In voorgaande berichten schreef ik o.a. over het idee om haar in camouflagekleuren weer te geven: als je deze blogs nogmaals wilt lezen, klik dan op https://pact23.blogspot.com/2024/08/venus-voor-vrede.html en https://pact23.blogspot.com/2024/09/venus-to-squeeze-and-her-sister.html
Hieronder zie je de eerste bewerkingen, de gecamoufleerde Venus, de kartonnen ondergrond, die als basis dient, plus enkele symbolen, die in de oertijd reeds werden toegepast en op verschillende locaties over de hele wereld zijn gevonden. De hoorn leende ik van de 'Venus van Laussel'. In een volgend blogbericht lees je daar meer over. Het hoofd van de Venus van W. heb ik vervangen door deze hoorn, omdat ik de compositie beter en krachtiger vind op deze manier (zie 1e foto). Overigens heeft de oorspronkelijke Venus van Willendorf geen gezicht.
Voorts zie je enkele foto's, die een beeld geven van de voortgang in het proces van maken: de twee oerelementen die toegevoegd zijn, het zoeken van een geschikte achtergrond, waarbij ik het bloemmotief liet meespelen. Niet alleen staat de Venus van Willendorf als oermoeder sterk in contrast met de oorlogskleuren, ook de bloemen en de hoorn staan ermee in contrast.
Het lichaam heb ik uitgevoerd in karton en met prints beplakt. In de expositie zul je zien dat er meerdere lagen gebruikt zijn, waardoor er een soort reliëf ontstaat.
Op de foto's hieronder zie je dat ik 2 armen toegevoegd heb, ik heb ze op papier getekend, daarna uitgeknipt en langs de borsten omhoog gelegd. Bij het oorspronkelijke Venusbeeldje zijn de armpjes heel subtiel uitgevoerd boven de borsten. Ik heb de armen dus verlengd met een boog, waardoor ze wat nadrukkelijker te zien zijn. Ik beoog daarmee het effect van een koesterende, liefdevolle houding. Tevens worden de rondingen van haar lijf en borsten daardoor benadrukt. Later besloot ik ook de benen van de Venus, zoals ze bij het oorspronkelijke beeldje zijn vormgegeven, in hun geheel toe te voegen. Dit betekende dat ik koos voor de lijfelijkheid en stevigheid, die het beeldje uitstraalt. Het symbool van de opening, oneindigheid en het cyclische liet ik dan ook weg.
Op de volgende foto zie je een andere bloemenachtergrond. Overigens zie je dat ik een vorm onder de hoorn heb toegevoegd, waardoor een zekere symmetrie wordt aangebracht.
Hieronder zie je achter de benen van het beeldje stroken zwart/wit. Het zijn repen van z/w- foto's, die ik in het verleden veel gebruikte als materiaal voor kunstwerken. Ik heb nog enkele werken thuis, die volledig van dit materiaal gemaakt zijn. Ik sneed in die tijd veel foto's aan repen, die ik vervolgens aan elkaar plakte. Zo had ik dus enkele rollen met meters aan fotorepen. Ik wilde kijken of deze repen in dit geval mooi zouden staan als deel van de achtergrond.
Uiteindelijk is het toch anders geworden, zowel de bloemen-achtergrond als de fotorepen heb ik vervangen door een achtergrond die ik beter vond staan.
Je ziet op de foto hierboven dat daar vele bewerkingen aan vooraf zijn gegaan. Overigens bleken de fotorepen bij de andere collage wél goed te passen.
 |
| Illustraties triskelion, plus illustratie v.e. cup-ring |
Je ziet op de foto dat er ook een triskelion is toegevoegd, een keltische uitvoering ervan. Ik koos er later voor de triskelion niet op een cirkelvormige achtergrond weer te geven (zoals je op de foto kunt zien en links bovenaan in de illustratie), maar zonder deze achtergrond. De vorm zou anders te dominant worden, wat het geheel niet ten goede komt. Verder heb ik nog aanpassingen gedaan voor wat betreft de achtergrond, met name bij de benen van de Venus. Ze lijkt namelijk anders te zweven, wat niet goed past bij een aardse oermoeder. In de huidige expositie van Deventer kunstenaars kun je het eindresultaat zien.
Graag tot dan en alvast veel inspiratie gewenst.
Nu het werk in de expositie hangt, geef ik een inkijkje in enkele maak-processen. Ik begin met de make-over van een schilderij. Via https://pact23.blogspot.com/2024/04/makeover-venus-en-het-kubisme.html kon je al veel lezen over de motivatie en achtergrond van deze keuze, daar staan ook foto's bij van de replica en schetsen die geïnspireerd zijn op de abstractie en het landschappelijke van het beeldje. Hieronder nog een ander werk dat daaraan refereert:
 | |
| Het berglandschap van Venus |
 | ||||||||
| Replica met subtiel lijnenspel |
En dan nu meerdere foto's van de make-over van het schilderij van de Venus van de Holle Rots, Venus vom Hohle Fels. enkele bewerkingen daarvan en de laatste versie:
 |
| Het eerste schilderij |
 |
| De eerste bewerkingen |
 |
| Latere bewerkingen |
.jpg)
Tot slot het originele oorspronkelijke beeldje, plus de eerste en laatste versie van het schilderij bij elkaar:
Het originele, oorspronkelijke beeldje
 | |
| Het vroegere werk | |
.jpg) |
| Het resultaat: Abstractie van een Venus, september 2024 |
 |
| Detail van een werk in wording, aug.2024 |
Het sprookje van Blauwbaard
Dit bericht gaat over een 2 luik dat geïnspireerd is op dit sprookje. Het tweeluik zal ook te zien zijn in de expositie te Deventer. Maar nu eerst een prachtig stukje tekst uit het sprookje van Perrault:
 |
| Blauwbaard en zijn vrouw (illustratie van internet, Perrault) |
Het is een zeer intrigerend sprookje, met enorm veel diepte, vanwege de archetypische structuur van de psyche, die in dit sprookje verwerkt is. Het gaat tever om dit hier toe te lichten en bovendien is dit al gedaan door Clarissa Pincola Estes, een schrijfster die onder andere in haar boek 'Women Who Run With the Wolves' meerdere sprookjes tot op de bodem heeft uitgediept. Hierbij een link naar haar website en werk:
https://www.clarissapinkolaestes.com/
Wel wil ik hier kort refereren aan het werk van Clarissa P.E., omdat daaruit blijkt hoe complex die structuur is en hoe binnen de meeste culturen eenzelfde soort aanleg of gedrag bij meisjes al op vroege leeftijd wordt gesmoord, terwijl dit bij jongens wordt aangemoedigd. Uiteraard zie je dit dan ook gebeuren bij de toelichting op sprookjes. Daardoor lopen we massaal de diepere betekenis van veel sprookjes, mythen en (jawel) dromen mis. Waarom gebeurt dat? Meestal omdat we de diepere betekenis niet mogen of niet durven kennen. Aan het 'niet mogen en niet durven' liggen vaak taboes ten grondslag; voor meisjes gelden (zoals ik al schreef) andere taboes dan voor jongens. Het niet kunnen kennen is vaak het gevolg.
Een van de uitspraken van de schrijfster is dan ook dat de vrouw van Blauwbaard (ik meen dat dit reeds zijn 7e vrouw is) de horrorkamer MOET openen, om zichzelf te kunnen overtuigen van de gruwel, die Blauwbaard voor haar verbergt. Het is dus niet zo, dat ze niet 'nieuwsgierig' mag zijn, maar dat in onze cultuur en in andere culturen wereldwijd, vrouwen domweg gezegd en aangeleerd wordt dat dit een negatieve karaktertrek is en dus taboe. Natuurlijk kan nieuwsgierigheid in een bepaalde vorm een storende of saboterende uitwerking hebben, daar gaat het echter in dit sprookje niet om. Ook zal het je wel opgevallen zijn dat 'nieuwsgierigheid' de term is die bij vrouwen wordt gebezigd, dat echter 'onderzoekend zijn' dezelfde karaktertrek betreft, die bij jongens wordt aangemoedigd en geprezen. En precies dat onderscheid is niet alleen ernstig en kwalijk, maar ook dodelijk, m.n. voor vrouwen, zoals in het sprookje uiteindelijk getoond wordt.
 |
| Zij daalt af naar de geheime kamer(illustratie van internet, Perrault) |
2 jaar geleden heb ik een idee, dat ik al heel lang koesterde, in de materie omgezet, om precies te zijn knalroze siliconen. Dit beeldje gaf ik de titel 'Venus to Squeeze'. Het betreft een hypermoderne squeezie, een soort stressbal, maar dan in de prachtige ronde vormen van deze oermoeder. Dit beeldje is geïnspireerd op de Venus van Willendorf, waar ik een replica van heb. Het beeldje wordt gedateerd tussen 24.000 en 22.000 v.Chr. (!) Zie: https://www.pact23.com/venus-to-squeeze/
 | ||||
|
Tijdens de vorige expositie in de Bergkerk heb ik Venus to Squeeze geïntroduceerd. Het was de bedoeling dat je haar echt in je handen zou kunnen nemen, zoals dat met squeezies gaat. Het materiaal is daarvoor ook prima geschikt. Omdat het gieten van siliconen echter een complex precisie-werk is, ontstonden er blaasjes aan de achterkant van het beeldje en kan ze dus nu alleen bewonderd worden.
 | |||
| Venus to Squeeze, siliconen, Pact23.com | |
Ook dit jaar laat ik me door de Venus van Willendorf inspireren. Dit keer besloot ik haar eerst te camoufleren, ik laat 2 foto's zien om duidelijk te maken wat ik bedoel:
 |
| Venus van Willendorf |
 |
| Venus met camouflage |
De camouflage die ik hier gebruikt heb, houdt verband met het leger. Als je goed kijkt zie je de figuur van de Venus van Willendorf hier als het ware in verpakt zitten. Je zou haar hier dan ook kunnen beschouwen als een gecamoufleerde Venus. In wezen is zij dat ook door de tijd heen geweest. Het vrouwelijk goddelijke en vrouwelijke archetypen zijn immers door de geschiedenis meer en meer verdrongen door het mannelijk goddelijke en mannelijke archetypen. Oeroude mythen zoals Enoema Elisj (Eng: Enuma Elish) uit de Babylonische literatuur, die vermoedelijk in de 13e eeuw voor Chr. al werd geschreven, alsook de Bijbelse mythen getuigen van 'a men's world'.
Mijn autonome kunst gaat deels over deze ontwikkelingen en machts-verschuivingen in de geschiedenis, die ook in de kunstgeschiedenis waar te nemen zijn. Vaak gaan er dan ook jaren van studie en onderzoek vooraf aan het maken van nieuwe kunstwerken. Bronnen-onderzoek maakt daar deel van uit. Dit is ook de reden dat ik veel schrijf als parallelle activiteit naast het maken van autonoom werk. Ik verwijs naar de vele blogs, die ik schreef in verband met het thema, dat ik hier aansnijd.
https://pact23.blogspot.com/2022/02/eaten-by-moon-tekst-en-toelichting.html
https://pact23.blogspot.com/2022/06/ideologie-filosofie-en-politiek-een.html
https://pact23.blogspot.com/2022/10/lijnen-trekken-tussen-2-punten.html
https://pact23.blogspot.com/2022/11/geschenken-van-de-maan-dromen-en.html
Wordt vervolgd.
 |
| Venus van Willendorf |
Het beeldje hierboven herken je
misschien wel, het is de Venus van Willendorf, een beeldje dat me al
eerder inspireerde. 2 jaar geleden was dit namelijk ook het geval, het werk Venus to Squeeze is daaruit ontstaan, zie: https://www.pact23.com/venus-to-squeeze/
De Venus van Willendorf is 11,1 cm groot en wordt gedateerd tussen 24.000 en 22.000 v.Chr. Het werd in 1908 door een archeoloog gevonden in Willendorf, Oostenrijk. Het werd gemaakt in het Laat-paleolithicum en werd gesneden uit kalksteen, dat echter niet in het gebied te vinden is. Het is gekleurd met rode oker. Het beeldje bevindt zich in het Natuurhistorisch Museum van Wenen.
Venus schetsen
Het is bijna onmogelijk een archetype te schetsen,
omdat het een dynamische kracht betreft, die je je dus als energetisch moet voorstellen. Toch zijn de Venus van Willendorf en de Venus van de Holle rots
(die me ook al inspireerde tot nieuw werk) archetypische beeldjes. Zij symboliseren bepaalde energieën, of kosmische oerkrachten, die zich op het aardse vlak op uiteenlopende manieren kunnen manifesteren. Dit geldt trouwens voor de meeste zogenaamde
Venusbeelden. Schetsen is in deze daarom misschien wel de beste
benadering, maar van Venus is bij beide beeldjes geen sprake, ofschoon
je Venus ook een archetype zou kunnen noemen. De ‘Venus van
Willendorf’ vertegenwoordigt het archetype van de oermoeder, vandaar dat ook hier de titel 'Venus' veel verwarring oproept.
De term ‘archetype’ komt van het Griekse woord ‘archè’ dat ‘begin’ of ‘bron’ betekent. ‘Type’ staat voor ‘model’. Het woord archè werd in de oude Griekse filosofie gebruikt om het begin van de wereld aan te duiden: de oerstof, die het eerste principe van alle materie is. Archetypen kun je beschouwen als universele oermodellen, waarvan alle aardse vormen en verschijnselen zijn afgeleid.
(Uit mijn column: 'Archetypen, een studie voor droomwerk': https://shelter36.nl/blog/archetypen-een-studie/)
Misschien
is je ook opgevallen dat ik in het vorige blogbericht schreef dat Gaia
voortkwam uit 'Chaos' en dat zij het archetype van de Aarde
vertegenwoordigt. Ouranus (haar zoon en echtgenoot) vertegenwoordigt het
archetype 'Hemel'. Hij wordt ook wel beschouwd als een hemellichaam, namelijk Uranus. Omdat Aphrodite zijn dochter is kan zij ook beschouwd worden als een planeet. Anderzijds is zij in zee geboren en aan land gespoeld, wat haar verbinding met het aardse markeert. Er bestaan dan ook verschillende versies van Aphrodite.
 |
| Schets van 2 Venusbeedjes |
De Venus van Willendorf (rechts in de schets) is een typisch aardse godin: zij staat voor vruchtbaarheid, voeding, verzorging, de overvloed van moeder natuur, het leven-gevende principe. Dit is ook de reden dat ik me opnieuw door de Venus van Willendorf liet inspireren.
In september kun je deze oermoeder dus opnieuw verwachten in de Bergkerk, maar dan in een geheel andere uitvoering. Het begon met het idee van een gecamoufleerde Venus.
 |
| Venus camouflage |
Als je goed kijkt zie je de figuur van de Venus van Willendorf hier als het ware in verpakt zitten. De camouflage die ik hier gebruikt heb kun je gemakkelijk associëren met het leger. Deze oermoeder heeft uiteraard niets van doen met oorlog, strijd of conflict. Juist daarom koos ik ervoor haar te camoufleren, als tegenpool, of misschien wel tegengif in een wereld die op drift is geraakt.
Hieronder zie je een eerste bewerking. Je ziet dat ik enkele symbolen heb toegevoegd, die in de oertijd reeds werden toegepast en op verschillende locaties over de hele wereld zijn gevonden. De hoorn leende ik van de Venus van Laussel. ;-)
De Romeinen hebben meerdere goden en godinnen, die oorspronkelijk van Griekse herkomst waren, geïntroduceerd. Een ervan was Aphrodite, wiens cultus met name ten tijde van Julius Ceasar en Augustus werd geïnstalleerd. Zij werd gekoppeld aan een reeds bestaande Romeinse godin, die de naam Venus droeg. Bij de Romeinen had deze godin verschillende functies, o.a. als vegetatie-godin, beschermster tegen zonden en de beschermheilige van Rome. Maar wie was Aphrodite ? Zij was een van oorsprong Griekse godin, de dochter van Gaia en Ouranos. Ouranos was de zoon en echtgenoot van Gaia, die op haar beurt is ontstaan uit Chaos. Ouranos werd beschouwd als de personificatie van de hemel. Omdat Chaos (waar Gaia uit voortkwam) bij de oude Grieken het eerste beginsel is, kun je Gaia en Ouranos beschouwen als het oudste goden-paar, dat verantwoordelijk was voor de schepping van de vele mythologische figuren.
Ouranos wordt op gegeven moment gecastreerd door zijn zoon Kronos, waarna zijn genitaliën in de zee terecht komen. Uit het zaad wordt Aphrodite geboren, vandaar dat ze ook wel wordt afgeschilderd als de vrouwe, die uit het zeeschuim is gevormd. Aphrodite heeft dus eigenlijk alleen een vader.
Als je je meer wilt verdiepen in het complexe Venus-thema, kun je het beste het werk van Annine van der Meer raadplegen. Annine van der Meer is historica, theologe en symbooldeskundige. Zij heeft veel en uitgebreid onderzoek gedaan naar de Venus-figuren, de uiteenlopende archetypische krachten en machten, die daarbij voorkomen, de symboliek, achtergronden, etc. Haar website is https://www.annine-pansophia.nl
Ik besloot haar (de vrouwe van Laussel) eerst te tekenen en daarna bracht ik de getekende vormen over op patroonpapier, om ze van daaruit over te zetten naar karton. Als je goed kijkt zie je dat de verschillende onderdelen uit meerdere stukken karton zijn gesneden, zoals je hieronder -op de 3e foto- kunt zien:
Op de 2e en 3e foto zie je ook dat er een extra element is toegevoegd aan de linkerzijde van het beeld (voor de kijker is dat rechts). Je ziet namelijk een opgeheven linker-arm met een ankh. Op de oorspronkelijke afbeelding van de Venus van Laussel zie je deze niet, bij haar rust haar linkerhand namelijk op haar buik.
Wordt vervolgd
Francis-ca, Pact23.com/Shelter36.nl
