Het creatieve proces in beeld, III

 

In dit 3e deel van 'Het creatieve proces in beeld' beschrijf ik het maakproces van een collage, die de 'Venus van Laussel' als uitgangspunt heeft. Dit Venusbeeld viel me dit jaar voor het eerst op. Het betreft een bas-reliëf van 42 cm. hoog, dat in Frankrijk in een abri van Laussel (in de Dordogne) werd ontdekt. Dit was in 1911.  dus ik zal ook daar enkele kiekjes van laten zien. Voordat ik het creatieve proces ga beschrijven in woord en beeld verwijs ik nog even naar een vroeger blogbericht, waar ik de Venus van Laussel alvast introduceerde. Mocht je dit bericht nog willen lezen, klik dan op  https://pact23.blogspot.com/2024/08/venuskunst-verwarring-en-vervolg.html

Hieronder nogmaals de 2 prints van foto's, die van het bas-relief zijn gemaakt. Je ziet de hoorn heel duidelijk, de Venus van Laussel draagt ze in haar rechter hand. In het vorige blogbericht kon je al lezen dat ik de betreffende hoorn ook heb toegepast bij de collage met de Venus van Willendorf. Door archeologen is gemeld dat het een hoorn van een wisent geweest moet zijn, die hier afgebeeld werd. Wat verder interessant is om te weten is het gegeven dat er 12 inkervingen in de hoorn zijn gemaakt, wat zou kunnen duiden op een cyclisch principe van bijv. '13 manen'. Er zijn echter ook andere interpretaties gegeven.

 

 

Aan de hand van de prints heb ik tekeningen gemaakt, deze heb ik overgezet naar patroonpapier, zodat ik de vormen daarna kon overdragen op karton. Ook hier had ik de wens de verschillende delen van het beeld afzonderlijk uit karton te snijden en dan op en aan elkaar te lijmen. Je ziet de lagen karton en het reliëf dat erdoor ontstaat, heel duidelijk op de foto hieronder.

 

Aan de Venus van Laussel zijn (door meerdere archeologen) verschillende eigenschappen en kwaliteiten toegeschreven, waaronder die van sjamaan, medicijnvrouw en jager. Dit komt met name door de hoorn, die verschillende interpretaties teweeg bracht. Dit bracht me op het idee haar linkerarm ook een meer actieve rol te geven. Ik koos heel intuïtief voor de arm en hand van Ishtar, waarvan ik afbeeldingen ken, waarbij ze een ankh in haar hand houdt. De ankh staat symbool voor het leven en de onsterfelijkheid, maar staat ook voor vruchtbaarheid, genezing en eenheid. Het ankh-teken is in oude afbeeldingen vaak te zien in handen van goden. Volgens de Egyptische mythologie schonken de goden de ankh aan koningen en koninginnen.

 

Het hoofd van de Venus van Laussel is zijwaarts naar de hoorn gericht, wat - mede door haar hoofdtooi of kapsel- deed denken aan een afbeelding van de Godin Isis als farao. Op de foto's hieronder heb ik deze aspecten geïntegreerd. Je ziet daar de typische hoofdtooi en opvallende weergave van het oog, zoals dat in het oude Egypte toegepast werd, namelijk en face in een gezicht dat en profil wordt weer gegeven.

 

Godin met hoorn en ankh

Door de verschillende toevoegingen is de Venus van Laussel niet langer herkenbaar, ze is getransformeerd. Ik twijfelde dan ook of ik haar benen (die je op de eerste foto's ziet) nog wel in de collage zou gebruiken. Een buste (zoals die met name in de klassieke kunst werd gemaakt) getuigt van een hoge(re) status en macht, die gezien de status en positie van Isis (godin en farao) en Ishtar (ooit een belangrijke Sumerische godin) beter zou passen. Verder kun je zien dat ik ook hier verschillende achtergronden heb getest. Het waren er behoorlijk veel, ik laat 4 opties zien. PS: Op de foto met de blauwe achtergrond zie je links bovenin een deel van de rol met foto-repen, die ik later heb toegepast voor de lijst.

 

Op de foto hierboven zie je dat ik ook begonnen ben met de afwerking van de buste, de foto's hierna tonen enkele variaties: 

 

Veel later zou blijken dat ik haar gezicht wenste te sluieren. Voor die tijd echter besloot ik de Tibetaanse letter A op het gezicht te plaatsen. Binnen het Tibetaans boeddhisme betekent de letter A het niet-geborene, het ongeschapene, de basis van alles wat bestaat. De klank van de A is daarbij van belang, deze wordt gezongen tijdens meditaties en rituelen, waarbij de A voorgesteld wordt als een medium voor transformatie, die vervolgens 2 en 3 keer voorkomt. 

 

 

 

Hoe zit dat nu met het sluieren? Ik beschreef al dat ik gaandeweg het maakproces had besloten om ook aspecten van andere (afbeeldingen van) godinnen toe te passen in deze collage. De Venus van Laussel was uitgangspunt geweest voor dit werk, daar kwamen gaandeweg onderdelen van de Venus van Willendorf en de godinnen Ishtar en Isis bij. Omdat het gezicht van Isis zou kunnen zijn, bedacht ik dat het ook het gezicht van het mysterie is, een bovenaards, kosmisch mysterie, dat uitstijgt boven hemel en aarde. Wie de mythe van Isis en Osiris kent begrijpt wellicht wat ik bedoel. 

Bovendien: Het mysterie kent geen gezicht of oneindig veel gezichten. Het kent geen of juist ontelbaar vele verschijningsvormen.

Hieronder een foto van het uiteindelijke resultaat. Je ziet dat de gouden band van de hoofdtooi is uitgewerkt met een gestileerde weergave van de Egyptische cobra. Deze Uraeuscobra, of afgekort uraeus sierde de hoofdtooien van farao's als symbool van goddelijk gezag en bescherming. De oude Egyptenaren noemden de slang Iaret wat "Verheffende Cobra" betekent. De associatie van de slang met de godin Wadjet benadrukte verder zijn vereerde status en zijn connectie met het koningshuis.

Wat betreft de ankh in de hand van Ishtar: meestal wordt deze afgebeeld met een extra lijn, die verticaal loopt. Ik heb deze met behulp van een roze lint aangebracht. Op de foto is te zien dat dit mooie lint over haar handpalm met een boog naar de uraeus loopt en zich op die manier met de uraeus verbindt. 

 

 

 

De lijst bestaat uit foto-repen, repen die ik gemaakt heb door foto's aan elkaar te plakken en te snijden. Hierdoor ontstaat een speels effect, waarbij ook het cyclische element van leven en dood een rol speelt.  

Francis te Brake, oktober 2024, Deventer. Pact23.blogspot.com/Pact23.com

Het creatieve proces in beeld, II

In dit 2e deel van 'Het creatieve proces in beeld' beschrijf ik het proces met betrekking tot de Venus voor Vrede, 'Return to Peace', dat is geïnspireerd op de Venus van Willendorf.

De Venus van Willendorf is een typisch aardse godin: zij staat voor vruchtbaarheid, voeding, verzorging, de overvloed van moeder natuur, het leven-gevende principe. Dit jaar heb ik me opnieuw door de Venus van Willendorf laten inspireren. In voorgaande berichten schreef ik o.a. over het idee om haar in camouflagekleuren weer te geven: als je deze blogs nogmaals wilt lezen, klik dan op https://pact23.blogspot.com/2024/08/venus-voor-vrede.html en https://pact23.blogspot.com/2024/09/venus-to-squeeze-and-her-sister.html

Hieronder zie je de eerste bewerkingen, de gecamoufleerde Venus, de kartonnen ondergrond, die als basis dient, plus enkele symbolen, die in de oertijd reeds werden toegepast en op verschillende locaties over de hele wereld zijn gevonden. De hoorn leende ik van de 'Venus van Laussel'. In een volgend blogbericht lees je daar meer over. Het hoofd van de Venus van W. heb ik vervangen door deze hoorn, omdat ik de compositie beter en krachtiger vind op deze manier (zie 1e foto). Overigens heeft de oorspronkelijke Venus van Willendorf geen gezicht. 

Voorts zie je enkele foto's, die een beeld geven van de voortgang in het proces van maken: de twee oerelementen die toegevoegd zijn, het zoeken van een geschikte achtergrond, waarbij ik het bloemmotief liet meespelen. Niet alleen staat de Venus van Willendorf als oermoeder sterk in contrast met de oorlogskleuren, ook de bloemen en de hoorn staan ermee in contrast.

Het lichaam heb ik uitgevoerd in karton en met prints beplakt. In de expositie zul je zien dat er meerdere lagen gebruikt zijn, waardoor er een soort reliëf ontstaat.

 

Op de foto's hieronder zie je dat ik 2 armen toegevoegd heb, ik heb ze op papier getekend, daarna uitgeknipt en langs de borsten omhoog gelegd. Bij het oorspronkelijke Venusbeeldje zijn de armpjes heel subtiel uitgevoerd boven de borsten. Ik heb de armen dus verlengd met een boog, waardoor ze wat nadrukkelijker te zien zijn. Ik beoog daarmee het effect van een koesterende, liefdevolle houding. Tevens worden de rondingen van haar lijf en borsten daardoor benadrukt. Later besloot ik ook de benen van de Venus, zoals ze bij het oorspronkelijke beeldje zijn vormgegeven, in hun geheel toe te voegen. Dit betekende dat ik koos voor de lijfelijkheid en stevigheid, die het beeldje uitstraalt. Het symbool van de opening, oneindigheid en het cyclische liet ik dan ook weg.

 

Op de volgende foto zie je een andere bloemenachtergrond. Overigens zie je dat ik een vorm onder de hoorn heb toegevoegd, waardoor een zekere symmetrie wordt aangebracht.

 

Hieronder zie je achter de benen van het beeldje stroken zwart/wit. Het zijn repen van z/w- foto's, die ik in het verleden veel gebruikte als materiaal voor kunstwerken. Ik heb nog enkele werken thuis, die volledig van dit materiaal gemaakt zijn. Ik sneed in die tijd veel foto's aan repen, die ik vervolgens aan elkaar plakte. Zo had ik dus enkele rollen met meters aan fotorepen. Ik wilde kijken of deze repen in dit geval mooi zouden staan als deel van de achtergrond.

Uiteindelijk is het toch anders geworden, zowel de bloemen-achtergrond als de fotorepen heb ik vervangen door een achtergrond die ik beter vond staan.

 

Je ziet op de foto hierboven dat daar vele bewerkingen aan vooraf zijn gegaan. Overigens bleken de fotorepen bij de andere collage wél goed te passen.

 

Illustraties triskelion, plus illustratie v.e. cup-ring

 

Je ziet op de foto dat er ook een triskelion is toegevoegd, een keltische uitvoering ervan. Ik koos er later voor de triskelion niet op een cirkelvormige achtergrond weer te geven (zoals je op de foto kunt zien en links bovenaan in de illustratie), maar zonder deze achtergrond. De vorm zou anders te dominant worden, wat het geheel niet ten goede komt. Verder heb ik nog aanpassingen gedaan voor wat betreft de achtergrond, met name bij de benen van de Venus. Ze lijkt namelijk anders te zweven, wat niet goed past bij een aardse oermoeder. In de huidige expositie van Deventer kunstenaars kun je het eindresultaat zien.

Graag tot dan en alvast veel inspiratie gewenst. 

Makeover Venus en het kubisme

Een 'makeover' is 'a new or improved appearance that results from making many changes'. 

Ik hoop van harte dat het zo ook gaat werken voor wat betreft het levensgrote schilderij, dat geinspireerd is op de Venus van de Holle Rots.  

Gaandeweg merkte ik dat er wijzigingen nodig waren om het beeld een krachtiger uitstraling te geven. De wijzigingen betreffen o.a. het 'onthoofden'. Er was namelijk geen sprake van een hoofd, maar van een soort haak. Op het doek leek het echter een hoofd, waardoor de figuur in mijn optiek te menselijk werd. 

In mijn vorige blogbericht had ik hierover al iets geschreven, namelijk:

'Dit kwam de abstractie van het beeldje niet ten goede, het deed er eerder afbreuk aan. Ik besloot toen het denkbeeldige hoofd, dat in wezen slechts een haakje/oogje is, (ws. om een koordje door te halen, zodat het beeldje gedragen kon worden) weg te schilderen. Ik deed dit door er flink wat witte verf over aan te brengen. Ook vond ik het van belang wat grotere kleurvlakken toe te voegen. Voorts heb ik het schilderij op kop gehangen, het hangt op die manier al meer dan een jaar aan de wand. Beide opties hebben tot nu toe echter te weinig resultaat opgeleverd. Het schilderij geeft -zo vind ik- nog steeds tezeer een indruk van een concreet vrouwelijk wezen, hoe oer en geabstraheerd het ook is.'

Ik besloot daarom verdere aanpassingen te doen en te kijken wat er zou gebeuren. Ik heb eerst foto's gemaakt, niet alleen van de replica, maar ook v.h. schilderij. Door een en ander overzichtelijk naast elkaar te plaatsen, kan ik de ontwikkelingen beter zien en vergelijken.  Hieronder zie je een foto van het schilderij, zoals het er na de eerste aanpassingen uitzag. Het schilderij heb ik op kop gehangen, omdat ik los wens te komen van een concrete weergave van een menselijke gestalte. De Venus van de holle rots is immers veel meer dan dat. Ook helpt het me om vrijer te worden in het schilderen en het hele doek optimaal te gebruiken.

 

Het werk, dat je hierboven ziet, is vlakker geworden door de toegevoegde kleurvlakken, die de lijnen deels doorbreken. Achtergrond en object vloeien meer in elkaar over. Dit komt de abstractie ten goede. Bovendien wordt het lijfelijke en 3 - dimensionale van het oude schilderij daarmee al enigszins doorbroken, zodat het schilderij meer op zichzelf komt te staan. Ik besloot het schilderij dan ook verder te bewerken. Gaandeweg het schilderen merkte ik op dat het beter zou zijn om een frontaal aanzicht te schilderen, wat betekende dat het linker deel van de Venus wat meer naar voren gehaald mag worden en de plek, die je als aanduiding van een navel zou kunnen beschouwen, centraler zou mogen. Tegelijkertijd herinnerde ik me het kubisme, een stroming binnen de moderne kunst, waarbij meerdere standpunten ingenomen werden, die in één werk getoond werden. Bovendien was er sprake van enkele basic vormen, zoals de kubus en de bol. Achtergrond en restvormen waren net zo belangrijk als de hoofdvorm, in mijn geval de Venus. Ik was er niet op uit om kubistisch te schilderen, maar gaandeweg zag ik paralellen met deze manier van werken. Wat ik bij mezelf merkte was ook het verlangen om achtergrond, kleurvlakken en lijnen te combineren en een compositie op te bouwen. 

Hieronder enkele foto's, die een opeenvolging van ingrepen tijdens het maakproces tonen: 

Venus van de Holle rots, kunstbeschouwing, perceptie en maak-proces

REVISITED

De Venus van de Holle Rots revisited

In dit artikel beschrijf ik mijn benadering en zienswijze (een stukje kunstbeschouwing) met betrekking tot dit bijzondere Venusbeeldje. Door er vanuit verschillende invalshoeken naar te kijken, kan een meer genuanceerd  standpunt worden bereikt en krijg je ook meer informatie over het werk zelf. Door zelf werken te maken die geïnspireerd zijn op dit beeldje (om precies te zijn op een replica ervan, die ik in mijn bezit heb) wordt mijn perceptie nog verder beïnvloed. Ik ben van mening dat een kunstenaar altijd naar verdieping en een bewustzijn dat beweeglijk en kritisch blijft, dient te streven. Verder is dit artikel ook een verslag van een zg. maak-proces, dat ik graag wil delen. Ik wens je heel veel inspiratie. 

Dit beeldje werd in 2008 in Duitsland/Schwäbische Alb gevonden en heet dus eigenlijk   'Venus vom Hohle Fels' :

Venus vom Hohle Fels, afb. van internet

De Venus van de Holle rots is een bijzonder intrigerend beeldje. Zo ervaar ik het althans. Meerdere jaren geleden kocht ik een replica van dit zg. Venus-beeldje, ik heb me er vervolgens door laten inspireren en enkele werken gemaakt, waaronder een levensgroot schilderij. Deze is 220 cm (h) x 140 cm (b). Ik wenste zo groot te schilderen omdat het beeldje

1. erg klein is, het heeft de grootte van een lucifersdoosje
2. desondanks een krachtige uitstraling heeft, wat waarschijnlijk te maken heeft met de expressieve stijl: Er is sprake van een zekere grofheid, groeven en hoekigheid in de weergave. 
3. behoorlijk abstract is, details ontbreken, alsook hoofd en voeten. Dit geeft mij een gevoel van ruimte en expansie, wat ik wil overdragen op een groot doek. 

Zachte lijnen en rondingen, die je o.a. bij de Venus van Willendorf kunt waarnemen, tref je hier niet. Zie ter vergelijking beide beeldjes op de foto hieronder. De Venus van Willendorf leende zich daarom veel beter voor het werk dat ik 2 jaar geleden heb laten uitvoeren in siliconen. Zie hiervoor mijn website: https://www.pact23.com/venus-to-squeeze/

De grootte van een lucifersdoosje

NB: Op mijn website vindt je over beide beeldjes ook wat achtergrondinformatie. 

Het grote schilderij heb ik een keer getoond tijdens een expositie, ook heb ik kaarten laten afdrukken van dit werk. Enkele jaren later voelde ik echter de behoefte om er wijzigingen in aan te brengen. Dit had te maken met het gegeven dat ik me stoorde aan het 'hoofd' op het schilderij, dat eigenlijk geen hoofd is, maar op het schilderij wel een hoofd lijkt. Dit kwam de abstractie van het beeldje niet ten goede, het deed er eerder afbreuk aan. Ik besloot toen het denkbeeldige hoofd, dat in wezen slechts een haakje/oogje is, (ws. om een koordje door te halen, zodat het beeldje gedragen kon worden) weg te schilderen. Ik deed dit door er flink wat witte verf over aan te brengen. Ook vond ik het van belang wat grotere kleurvlakken toe te voegen. Voorts heb ik het schilderij op kop gehangen, het hangt op die manier al meer dan een jaar aan de wand. Beide opties hebben tot nu toe echter te weinig resultaat opgeleverd. Het schilderij geeft -zo vind ik- nog steeds tezeer een indruk van een concreet vrouwelijk wezen, hoe oer en geabstraheerd het ook is.

De abstrahering had ik overigens ook via een mixed media werk benadrukt, ik heb via dit werk de indruk gegeven van een bergachtig landschap. In het mixed media werk heb ik een deel van de achterzijde van het beeldje verwerkt, waardoor de indruk van een berg wordt versterkt. Het werk staat op mijn website, zie: https://www.pact23.com/de-venus-van-de-holle-rots/

Ik besloot opnieuw aan de slag te gaan met de replica en het schilderij en te kijken wat er zou gebeuren. Ik heb eerst foto's gemaakt, niet alleen van de replica, maar ook v.h. schilderij. Door een en ander overzichtelijk naast elkaar te plaatsen, kan ik de ontwikkelingen beter zien en vergelijken.

Allereerst de kaart op A6 formaat, het betreft een weergave van het schilderij, zoals het er aanvankelijk uitzag. Eronder zie je een foto van het schilderij, zoals het er nu hangt.

   

               

Ik had bedacht dat ik met zwarte olieverf het hele schilderij zou kunnen bedekken, er dus een laag zwarte verf op aan te brengen, waarna ik met stukjes hout of spatels delen weg zou kunnen krassen. Olieverf blijft lang zacht, omdat ze niet snel droogt, je kunt er dus lang in werken. Je ziet wel dat het schilderij feitelijk een combi is van kleurvlakken en lijnen. Door in de zwarte laag te werken, daar delen van weg te krassen, schemeren er kleuren door. Ik had al eerder op die manier gewerkt, maar nog nooit met een bestaand schilderij. Ik vond het dus nodig om eerst in het klein wat testen te doen. Ik heb daar meerdere A6-kaarten voor gebruikt, maar bleef daardoor wel gebonden aan de figuur, zoals ik destijds had geschilderd. Dit gaf mij een beknellend gevoel, ik voelde dat ik mezelf tezeer beperkte. 

Door de foto's naast elkaar te plaatsen, (dus het oude naast het meest recente werk) zag ik echter dat het werk, dat nu op kop hangt, vlakker is geworden door de toegevoegde kleurvlakken, die de lijnen deels doorbreken. Achtergrond en object vloeien meer in elkaar over. Dit komt de abstractie ten goede. Bovendien wordt het lijfelijke en 3 - dimensionale van het oude schilderij daarmee doorbroken. Er kan van daaruit iets nieuws ontstaan. Het schilderij ga ik dus verder bewerken, maar niet met zwart ! ;-)

Door te werken in de zwarte olieverf  op de A6-kaarten, ontstond daarnaast de wens om op basis van dit Venusbeeldje te gaan tekenen, onder andere met kroontjespen en inkt. 

Hieronder enkele foto's die ik recentelijk heb gemaakt. Je ziet hoezeer de perceptie beïnvloed kan worden, door een ander standpunt in te nemen ten opzichte van de replica (deze bijv. van bovenaf te fotograferen) of de replica anders neer te leggen/te plaatsen, zoals je hieronder kunt zien: 

foto's van de replica, dec.2023

Het zal je opvallen dat door het op kop plaatsen, de abstractie, die ik in het beeldje waarneem, extra benadrukt wordt: 

foto's van de replica, dec.2023

Het landschappelijke dat ik in het mixed media werk naar voren haalde, door twee wandelaars op de rug van het beeldje te plaatsen, zie je hier ook aan de voorkant van het beeldje terug. Je krijgt een indruk van bergen en kloven, een machtige grootsheid. Er wordt zelfs een krater zichtbaar. 

Door te tekenen kan ik het beeld verder abstraheren en krijgt het de sfeer van een landkaart. Bij deze enkele foto's van schetsen: 

Wordt vervolgd

Francis te Brake, pact23.com

Deventer dec. 2023