Blauwbaard en zijn horror-kamer

Het sprookje van Blauwbaard

 

Dit bericht gaat over een 2 luik dat geïnspireerd is op dit sprookje. Het tweeluik zal ook te zien zijn in de expositie te Deventer. Maar nu eerst een prachtig stukje tekst uit het sprookje van Perrault: 

'Er was eens een man die op het platteland en in de stad mooie huizen bezat. En dat niet alleen: hij had ook nog een heleboel zilver en goud, mooie meubels met borduursel op de zittingen en vergulde koetsen. Maar jammer genoeg had hij een blauwe baard. Dat maakte hem zo lelijk dat alle vrouwen en meisjes wegliepen als hij eraan kwam.

Een van zijn buren, een deftige dame, had twee heel mooie dochters. Hij vroeg die mevrouw of hij met een van hen mocht trouwen; het kon hem niet schelen met welke. Maar de twee meisjes wilden dat niet. Want, behalve dat van die baard, was er nog een reden voor: hun walging en afschuw. Het idee, dat hij al met verschillende vrouwen getrouwd was geweest en dat niemand wist waar die gebleven waren.....'

 

Ik vond enkele klassieke illustraties op internet (het sprookje is tenslotte uit 1697) en deel ze hieronder:  

 

Blauwbaard en zijn vrouw (illustratie van internet, Perrault)

 

Het is een zeer intrigerend sprookje, met enorm veel diepte, vanwege de archetypische structuur van de psyche, die in dit sprookje verwerkt is. Het gaat tever om dit hier toe te lichten en bovendien is dit al gedaan door Clarissa Pincola Estes, een schrijfster die onder andere in haar boek 'Women Who Run With the Wolves' meerdere sprookjes tot op de bodem heeft uitgediept. Hierbij een link naar haar website en werk: 

https://www.clarissapinkolaestes.com/

Wel wil ik hier kort refereren aan het werk van Clarissa P.E., omdat daaruit blijkt  hoe complex die structuur is en hoe binnen de meeste culturen eenzelfde soort aanleg of gedrag bij meisjes al op vroege leeftijd wordt gesmoord, terwijl dit bij jongens wordt aangemoedigd. Uiteraard zie je dit dan ook gebeuren bij de toelichting op sprookjes. Daardoor lopen we massaal de diepere betekenis van veel sprookjes, mythen en (jawel) dromen mis. Waarom gebeurt dat? Meestal omdat we de diepere betekenis niet mogen of niet durven kennen. Aan het 'niet mogen en niet durven' liggen vaak taboes ten grondslag; voor meisjes gelden (zoals ik al schreef) andere taboes dan voor jongens. Het niet kunnen kennen is vaak het gevolg. 

Een van de uitspraken van de schrijfster is dan ook dat de vrouw van Blauwbaard (ik meen dat dit reeds zijn 7e vrouw is) de horrorkamer MOET openen, om zichzelf te kunnen overtuigen van de gruwel, die Blauwbaard voor haar verbergt. Het is dus niet zo, dat ze niet 'nieuwsgierig' mag zijn, maar dat in onze cultuur en in andere culturen wereldwijd, vrouwen domweg gezegd en aangeleerd wordt dat dit een negatieve karaktertrek is en dus taboe. Natuurlijk kan nieuwsgierigheid in een bepaalde vorm een storende of saboterende uitwerking hebben, daar gaat het echter in dit sprookje niet om. Ook zal het je wel opgevallen zijn dat 'nieuwsgierigheid' de term is die bij vrouwen wordt gebezigd, dat echter 'onderzoekend zijn' dezelfde karaktertrek betreft, die bij jongens wordt aangemoedigd en geprezen. En precies dat onderscheid is niet alleen ernstig en kwalijk, maar ook dodelijk, m.n. voor vrouwen, zoals in het sprookje uiteindelijk getoond wordt. 

Mijn suggestie ten aanzien van Blauwbaard is dan ook de gruwelkamer te betreden, met of zonder sleutel of toestemming van Baardmans. In wezen is dit ook wat Clarissa Pincola Estes adviseert of beter gezegd gebiedt. 

 

 

Zij daalt af naar de geheime kamer(illustratie van internet, Perrault)

 

De sleutel van Blauwbaard is goud waard. 

 

In de expositie laat ik de 2 hoofdpersonen zien van dit sprookje. Het zal je dan opvallen dat de sleutel een belangrijk item is, alsook het diadeem. Zij staan symbool voor bepalende elementen in het sprookje. De diadeem staat voor het uiterlijk, de materiële verschijning, een teken van rijkdom en/of macht. Aan het begin van het sprookje blijkt al dat Blauwbaard enorm rijk en machtig is. Zijn lelijkheid werkt echter afstotelijk, daarom trakteert hij de 3 zussen op een dagenlang Luilekkerland-leven van weelde en plezier en weet zo de jongste van de 3 zussen voor zich te winnen. Door een huwelijk met Blauwbaard krijgt ze toegang tot zijn manier van leven, rijkdom, luxe en overdaad. Dat dit slechts de buitenkant betreft, beseft ze pas veel later. 

De sleutel staat voor geheimen, de toegang tot een ruimte, andere dimensie, situatie of een overgang, zoals een brug.

Hieronder een geluidsfragment, dat in verband staat met de 'duistere kamer'. 

 

 

 

En dan, tot slot, de hoofdpersonen: