Dromen en Cultuurwetenschappen

2 Titels had ik in gedachten voor mijn nieuwste column:  

'Dynamische lijnen' en 'Geschenken van de Maan'. 

De redactie van het Droomjournaal koos voor de 2e. De titel onder de afbeelding verwijst wel naar de lijnen en 'het lijnen trekken tussen 2 punten', zoals de schrijver Baricco dit in zijn boek 'De Barbaren' schetst. 

Op de foto is de piramide van Austerlitz te zien met de obelisk, een monument dat geïnspireerd was op de piramiden van Gizeh. De kopie bij Austerlitz maakt sinds 1804 deel uit van ons cultureel erfgoed. De generaal, die de opdracht gaf voor dit monument, heette Auguste de Marmont. Hij had in 1798 in Gizeh de indrukwekkende piramiden gezien tijdens de Egyptische veldtocht van Napoleon. Aanvankelijk heette het monument Mont Marmont, Napoleon heeft dit echter later laten aanpassen. Piramide en obelisk staan immers symbool voor de 'Sol Invictus'. 

Op de afbeelding wordt verder het 'lijnen trekken' en 'op snelheid voortbewegen' gesymboliseerd. Er zijn om die reden elementen toegevoegd, die (net als piramide en obelisk) zijn verbonden met een beschaving uit een ver verleden. 

 

De foto heb ik gemaakt na zonsondergang. Het betreft immers aspecten van een  paternalistische cultuur, die op een einde lijkt te lopen. Het werd hoog tijd. 

 

Deze column sluit dus ook goed aan op mijn huidige studie aan de faculteit Cultuurwetenschappen, waar ik momenteel de module 'Ethiek' volg. 

Het gaat in deze column namelijk niet alleen over dromen en droomwerk, het gaat ook niet perse over mijn autonome kunst, hoewel die als vanzelfsprekend deel uitmaakt van en enorm beïnvloed is door onze cultuur. Dit geldt overduidelijk ook voor het boek van Baricco.

Het gaat bovenal over de eenzijdige gerichtheid, het paternalistische karakter van onze cultuur. Wat dat betreft zou je eigenlijk beide titels kunnen toepassen, omdat ze min of meer de overgang schetsen van de paternalistische dynamiek naar een dynamiek, waar het vrouwelijke bewust geïntegreerd wordt.

 

Veel inspiratie gewenst.  

Francis(ca) te Brake, Pact23.com/Shelter36.nl

Geschenken van de Maan

Het is alweer enige tijd geleden dat ik het thema winterslaap koos. In plaats van de lange nacht via de collapse te genieten, heb ik me echter aangesloten bij het leger dat haar bestrijdt. In West-Europa leeft men blijkbaar nog steeds volgens de principes van de zon en dat al sinds de Romeinen! 'Sol invictus' boet echter in aan kracht, dat werd aan mijn denken bevestigd, na 3 maanden van brononderzoek. De sleutel blijft nochtans gebroken, voor wie de ware nacht niet kent.

(uit ‘logboek-notities’, 13-1-2019)

Dit schreef ik tijdens het 2e semester van de Master Kunsteducatie, waar ik als enige kunstenaar naast meerdere docenten, aan deelnam. Die deelname was dan ook van korte duur. De tekst refereert in zekere zin aan de eenzijdige gerichtheid van het postmoderne klimaat, waarin we leven. Dit begon met de Romeinen, toen 'Sol Invictus' het dominante godsbeeld werd. Sindsdien raakten aspecten van de Maan: van het donker, de schaduw en de nacht, steeds meer op de achtergrond. We leven ook niet langer met de maancyclus, die in vroeger tijden geïntegreerd was en het leven, werken, alsook de rituelen sterk beïnvloedde. Tegenwoordig staan we voornamelijk AAN. Het onbewuste en de schaduw hopen zich daardoor als het ware op.

Alessandro Baricco schetst in zijn boek , 'De Barbaren' op originele wijze deze postmoderne cultuur, waarbij de mainstream, die hij beschrijft als een horde mutanten, zich aan de oppervlakte op snelheid voortbeweegt en zodoende vooral veel afstand aflegt in korte tijd. Verdieping of vertraging is heilloos in het tijdperk van deze mutanten. Het gaat om de ervaring van de lijn tussen 2 punten, 'die tezamen met andere lijnen tussen punten een tekening vormt, die dan vervolgd wordt met een andere tekening, die de ervaring als tekening geeft.....', waar de oude filosofen zich beraadden op het wezen van de punt. De tekeningen, die Baricco schetst, kenmerken het social media verkeer, de belevingsindustrie en hebben de kunsten diepgaand beïnvloed.

Het beraden op het wezen van iets betekent daarentegen vertragen en zelfs stilstaan. Het is de tijd van de Maan, die juist voor kunstenaars essentieel is, omdat dit de fase is waarbij men zich openstelt voor het onbewuste en de vonk, die in en door de kunstenaar de transformatie veroorzaakt: het bezielende principe, dat zich verenigt met het (aan de kunstenaar inherente) vermogen om esthetische ideeën uit te beelden.

Hiermee begint een proces, waarbij de kunstenaar zich zodanig laat beïnvloeden, dat er van binnen een verschuiving plaatsvindt en de kunstenaar als een soort medium de gelaagdheid van het onbewuste leert lezen en omzetten in de materie, telkens opnieuw.

Vertragen en verstillen pas ik ook toe in het droomwerk. Door te vertragen kan men zich beter verbinden met een droombeeld of scene. Daardoor worden we ons meer bewust van de informatie, die door het beeld of de scene gedragen wordt, wat een helende en verrijkende uitwerking heeft. Het zijn (de) geschenken van de Maan.

Dit neemt niet weg dat ik het lijnen trekken niet herken. Ik kan daar zelfs erg van genieten. als ik droom dat ik met een snel vehikel over de straten van een middeleeuwse stad scheer, daarbij behendig verschillende obstakels vermijdend. Dit geeft me een gevoel van verwondering, vrijheid en extase.

Hoe dan ook trek ik de conclusie dat Kunst opnieuw gedefinieerd dient te worden, tenzij de maan zich eerder doet gelden, wat sinds mijn brononderzoek waarschijnlijk lijkt.

Francis te Brake, www.pact23.com/www.shelter36.nl

Lijnen trekken, bewerkte foto, 2022, Pact23.blogspot.com

 

     Omslag van het boek 'De barbaren' van A.Baricco

 

Lijnen trekken tussen 2 punten

 

'Het is alweer enige tijd geleden dat ik vanuit de behoefte aan een winterslaap 'The Collapse' ontwikkelde. In plaats van de lange nacht via de collapse te genieten, heb ik me echter aangesloten bij het leger dat haar bestrijdt. In West-Europa leven we namelijk nog steeds volgens de principes van de zon en dat al sinds de Romeinen! 'Sol invictus' boet echter in aan kracht, dat werd aan mijn denken bevestigd, na 3 maanden van brononderzoek.                      De sleutel blijft nochtans gebroken, voor wie de ware nacht niet kent.'  (uit ‘logboek-notities’, 13-1-2019)

Deze logboek-notities refereren in zekere zin aan de eenzijdige gerichtheid van het postmoderne klimaat, waarin we leven. Dit begon met de Romeinen, toen 'Sol Invictus' het dominante godsbeeld werd. Sindsdien raakten aspecten van de Maan: van het donker, de schaduw en de nacht, steeds meer op de achtergrond. We leven ook niet langer met de maancyclus, die in vroeger tijden geïntegreerd was en het leven, werken, alsook de rituelen sterk beïnvloedde. Tegenwoordig staan we voornamelijk AAN.

Alessandro Baricco schetst in zijn boek, 'De Barbaren' op originele wijze deze postmoderne cultuur, waarbij de mainstream, die hij beschrijft als een horde mutanten, zich aan de oppervlakte op snelheid voortbeweegt en zodoende vooral veel afstand aflegt in korte tijd. Verdieping of vertraging is heilloos in het tijdperk van deze mutanten. Het gaat om de ervaring van de lijn tussen 2 punten, 'die tezamen met andere lijnen tussen punten een tekening vormt, die dan vervolgd wordt met een andere tekening, die de ervaring als tekening geeft.....', waar de oude filosofen zich beraadden op het wezen van de punt. De tekeningen, die Baricco schetst, kenmerken het gedrag en de aard van de postmoderne mens-machine en hebben de kunsten diepgaand beïnvloed.

 

De tekst hierboven maakt deel uit van mijn volgende column, die binnenkort in het Droomjournaal van de Vereniging voor de Studie van Dromen verschijnt. 

Ik heb er deze illustratie aan toegevoegd:

 

 

Op de afbeelding wordt niet alleen het 'lijnen trekken' en 'op snelheid voortbewegen' gesymboliseerd. De foto is namelijk gemaakt bij Austerlitz, waar zich de piramide met obelisk bevindt, die de 'Sol Invictus' symboliseert (in dit geval Napoleon). Piramide en obelisk maken sinds 1804 deel uit van ons cultureel erfgoed, de gebroken sleutel echter al veel langer, ook al zijn we ons daar niet van bewust. Meerdere redenen om de foto tijdens zonsondergang te maken. 

www.pact23.com

www.pact23.blogspot.com

 

 

 

 

Illustratie in kleur voor column: 'De Sprong'

 

Titel: 'De Sprong'

Mixed media, kleur

Deze illustratie komt in z/w bij de volgende column te staan, een column over dromen en droomwerk. Mijn columns worden sinds meerdere jaren in het magazine van de Droomvereniging geplaatst. 
Binnenkort stuur ik daarvoor de link door, mocht je de column willen lezen...

Francisca te Brake

Pact23.com

Shelter36.nl

Collapse en transitie, een winterse column

Collapse en transitie, een winterse column, 2019

Deze column schreef ik voor het Droomjournaal van de Vereniging voor de studie van Dromen. Dit is een echt winterse column, want een uitgebreide versie, dus veel leesvoer. De illustraties zijn ook door mij vorm gegeven. Ik wens je veel inspiratie toe en veel ruimte om te collapsen naast de boom......

In de vorige column heb ik het thema winterslaap besproken in verband met de behoefte aan een winterslaap (die misschien meerdere van jullie wel kennen) en de wens om bewust(er) in te tunen op cyclische processen, zoals die van de seizoenen, dag en nacht, zon en maan, waken en slapen. Dan zijn er nog de bardo-cycli, althans ik noem ze zo en doel daarmee op de scharniermomenten. Dit zijn de fases tussen wat voorbij is en nog komen gaat, bijv. de fase voor het slapen gaan. De transitie waar ik in deze column op doel, zie ik ook als een tussenfase en wel een van behoorlijke omvang. Ik doel namelijk op de overgang tussen het Vissen- en het Watermantijdperk.

De behoefte aan een winterslaap heb ik eerst uitgewerkt
in een performance met de titel ‘Collapse’. Daarna heb ik meerdere werkengemaakt met die titel en ook mijn visie uitgewerkt. Deze blijft zich verderontwikkelen.
De Collapse houdt verband met de behoefte aan unplugged leven, gecombineerd met een terugtrekken op jezelf, at least for a while. Ken je dat gevoel van ‘unplugged’ zijn? Het lijkt in onze huidige samenleving bijna ondenkbaar. Omdat ik in verband met hoog-sensitiviteit (de wetenschappelijke term is sensory processing sensitivity) snel overprikkeld raak, heb ik mezelf aangeleerd regelmatig te ‘unpluggen’, op meerdere manieren en momenten. Een winterslaap is seizoensgebonden, maar ik trek het un-pluggen door naar alle seizoenen, dus ook de zomer. ‘Afgelopen zomer’ klinkt vreemd nu ik het typ, het lijkt al zooo lang geleden, nu we door winter worden omgeven.

Afgelopen zomer waren het duinen, zand, zon en zee die me hielpen bij het unpluggen:

Ik wil nu alleen nog maar laten, alleen nog maar laten

Alleen nog maar zijn, met zomer, zon, zand en zee

Opgaan in het water, de lucht erboven, het oneindige landschap

En dan de Maan en haar nachten

Dompel mij in leegte, vertes en dichtbij

(uit logboeknotities, sept.2019)

Collapse Beach club, foto, 2019, Pact23.com

Naast 'the collapse' bedacht ik een 'instant collapse' als een 'passiviteit', die je dagelijks zou kunnen inlassen. Buiten zomer en winter zijn er immers altijd periodes, dagen of momenten, die met dit verlangen gepaard gaan. Unplugged en prikkelarm (of liever prikkelvrij) de nacht ingaan om te slapen, sluimeren en dromen, ervaar ik sowiso als essentieel.
De instant collapse kan ook toegepast worden op je werk. Het helpt je te ontspannen, diep te ontspannen, en is daarmee uitermate geschikt voor de gestresste, overwerkte, druk bezette, of soms zelfs opgefokte westerse mens. Kan deze mens zich echter nog wel ontspannen? Volgens Alan Wallace niet en sinds ik me intensief bezighoud met het gedachtengoed van het Tibetaans boeddhisme en de droomyoga begrijp ik pas echt hoe waar dit is. Een verhelderend citaat uit ‘Wakker dromen’ geeft de staat van zijn, of beter ‘niet zijn’ weer:

’s Nachts verdwijnen de uiterlijke verschijnselen en vormen, ze maken plaats voor een innerlijke film. We leven voornamelijk in dit ‘substraatbewustzijn’, maar alle verschijnselen zijn van een voorbijgaande aard.
De westerse wetenschappelijke traditie beschouwt de normale toestand van wakker zijn als de optimale wakkerheid. Het boeddhisme daarentegen beschouwt het normale wakkere bewustzijn op zichzelf als een droomtoestand t.o.v. onze diepste dimensie van bewustzijn. Het boeddhisme gaat ervan uit dat er 3 bewustzijnstoestanden bestaan- waken, slapen en dromen- en dat de grofste bewustzijnstoestand, die zich het minst leent voor spirituele ontwikkeling en die de minste buigzaamheid bezit –verrassend genoeg- de ‘gewone’ wakkerheid is.
(uit ‘Wakker Dromen’ van Alan B. Wallace, blz.102)

Alan Wallace refereert aan de westerse wetenschappelijke traditie, die ook tot zijn achtergrond behoort. Hier vloeit een manier van leven uit voort die wel gekend wordt als rationeel wetenschappelijk en materialistisch. Een instelling, die dus vanuit boeddhistische visie gezien wordt als star en ongeschikt voor de spirituele ontwikkeling. C.G. Jung noemde dit een ‘eenzijdige instelling’. Volgens Alan B. Wallace gaat deze instelling (die je ook zou kunnen zien als een diep gewortelde modus) gepaard met een voortdurende beweging van agitatie en dofheid, die elkaar afwisselen. Hij beschrijft daarmee de ‘ratrace’ van ons hectische, op prestatie gerichte westerse leven, die binnen het boeddhistische gedachtengoed synoniem is voor ‘samsara’. De collapse, die ik ontwikkeld heb, is eigenlijk een antwoord op deze eenzijdige instelling.

Agitatie-Dofheid, Rood-Grijs, 2019, Pact23.com  

Het is een oefening, die je helpt de slag te maken van dofheid naar bewustheid en van daaruit naar helderheid en de volgende stappen in je spirituele beoefening, zoals bijvoorbeeld shamatha, vipassana, droomwerk, yoga of mindfullness.
De andere slag is die van agitatie via de collapse naar bewustheid etc. Daartoe heb ik een werp-wand-concept ontwikkeld, die ik niet in deze, maar mogelijk in de volgende column zal toelichten. Ik vermoed dat dit ontwerp gevolgd gaat worden door een eigentijds ontwerp voor een portal of een vortex. We bevinden ons namelijk in een transitie, die een enorme stimulans betekent op het gebied van het collectief bewustzijn, waarbij je belangrijke stappen kunt zetten inzake je persoonlijke spirituele en/of kunstzinnige ontwikkeling. Het betreft een shift, die wij niet bepalen of bedenken, maar waar we wel op kunnen anticiperen, bijvoorbeeld met behulp van droomwerk of kunst. Als kunstenaar en droomwerker doe ik niet anders en ook niets liever, want voor mij is deze shift meer dan welkom. Ik ben wellicht niet de enige.
Jaren geleden had ik een zg. archetypische droom, die deze shift reeds aankondigde:

Een nieuwslezer bericht via de radio dat er 9 miljoen mensen zijn omgekomen. Het droom-ik bevindt zich aan de rand van de gebeurtenis, waarbij zich deze ramp voltrekt. Het hangt er als het ware boven. Treinen ontsporen en andere voertuigen crashen, waarbij passagiers en bestuurders op een raster terechtkomen, een grid van vierkanten en rechte lijnen, waar doorheen een enorme diepte te zien is. Ver, heeeeel ver daaronder, nauwelijks zichtbaar, ziet het droom-ik een miljoenenstad.
De slachtoffers grijpen zich in doodsangst vast aan het raster, zij die ernaast grijpen tuimelen in de gapende leegte.

Je zou kunnen zeggen dat hier ook een collapse plaats vindt, een massale collapse wel te verstaan en misschien wel het instorten van dit rationeel wetenschappelijke systeem, dat het westerse denken heeft beheerst, maar uiteindelijk overheersend werd. De collapse in deze droom is een schijnbaar onverwachte en beslist ook onvrijwillige, zoals het droom ego kan waarnemen.

De instant collapse, die ik voorstel, is er voor degene, die vrijwillig zou willen toegeven aan een behoefte om te zakken, neer te gaan en diep te ontspannen. De collapse helpt bij het loslaten van zaken, die je denken tezeer bezig houden en zo je dagbewustzijn vertroebelen. Diepe ontspanning wordt ook nagestreefd bij het beoefenen van droomyoga. Je bevordert deze ontspanning uiteindelijk om wakker te worden. Wakker zoals ‘echt wakker’ bedoeld wordt binnen de Tibetaans boeddhistische traditie. Dit is tevens voorwaarde om de volgende stap te kunnen zetten in het proces van transitie.

Kortom: De collapse beoefenen betekent een eerste stap ter bevordering van ontspanning en ‘laten’. Het is een oefening die lijkt op de ‘lijkhouding’ (savasana). Patricia Garfield schrijft hierover in haar boek ‘Creatief dromen’. Ze sluit prima aan bij momenten of periodes van dofheid, met het verschil dat je soms eerst echt goed moet slapen en waar leent een winter zich nu eigenlijk beter voor?

  Cat Collapse, abstract, tekening, 2019, pact23.com

In een volgende blog kun je lezen over mijn visie en toelichting met betrekking tot de collapse.

Veel inspiratie gewenst.

Francis te Brake
Pact23.com
Shelter36.nl