Venus van de Holle rots, kunstbeschouwing, perceptie en maak-proces

REVISITED

De Venus van de Holle Rots revisited

In dit artikel beschrijf ik mijn benadering en zienswijze (een stukje kunstbeschouwing) met betrekking tot dit bijzondere Venusbeeldje. Door er vanuit verschillende invalshoeken naar te kijken, kan een meer genuanceerd  standpunt worden bereikt en krijg je ook meer informatie over het werk zelf. Door zelf werken te maken die geïnspireerd zijn op dit beeldje (om precies te zijn op een replica ervan, die ik in mijn bezit heb) wordt mijn perceptie nog verder beïnvloed. Ik ben van mening dat een kunstenaar altijd naar verdieping en een bewustzijn dat beweeglijk en kritisch blijft, dient te streven. Verder is dit artikel ook een verslag van een zg. maak-proces, dat ik graag wil delen. Ik wens je heel veel inspiratie. 

Dit beeldje werd in 2008 in Duitsland/Schwäbische Alb gevonden en heet dus eigenlijk   'Venus vom Hohle Fels' :

Venus vom Hohle Fels, afb. van internet

De Venus van de Holle rots is een bijzonder intrigerend beeldje. Zo ervaar ik het althans. Meerdere jaren geleden kocht ik een replica van dit zg. Venus-beeldje, ik heb me er vervolgens door laten inspireren en enkele werken gemaakt, waaronder een levensgroot schilderij. Deze is 220 cm (h) x 140 cm (b). Ik wenste zo groot te schilderen omdat het beeldje

1. erg klein is, het heeft de grootte van een lucifersdoosje
2. desondanks een krachtige uitstraling heeft, wat waarschijnlijk te maken heeft met de expressieve stijl: Er is sprake van een zekere grofheid, groeven en hoekigheid in de weergave. 
3. behoorlijk abstract is, details ontbreken, alsook hoofd en voeten. Dit geeft mij een gevoel van ruimte en expansie, wat ik wil overdragen op een groot doek. 

Zachte lijnen en rondingen, die je o.a. bij de Venus van Willendorf kunt waarnemen, tref je hier niet. Zie ter vergelijking beide beeldjes op de foto hieronder. De Venus van Willendorf leende zich daarom veel beter voor het werk dat ik 2 jaar geleden heb laten uitvoeren in siliconen. Zie hiervoor mijn website: https://www.pact23.com/venus-to-squeeze/

De grootte van een lucifersdoosje

NB: Op mijn website vindt je over beide beeldjes ook wat achtergrondinformatie. 

Het grote schilderij heb ik een keer getoond tijdens een expositie, ook heb ik kaarten laten afdrukken van dit werk. Enkele jaren later voelde ik echter de behoefte om er wijzigingen in aan te brengen. Dit had te maken met het gegeven dat ik me stoorde aan het 'hoofd' op het schilderij, dat eigenlijk geen hoofd is, maar op het schilderij wel een hoofd lijkt. Dit kwam de abstractie van het beeldje niet ten goede, het deed er eerder afbreuk aan. Ik besloot toen het denkbeeldige hoofd, dat in wezen slechts een haakje/oogje is, (ws. om een koordje door te halen, zodat het beeldje gedragen kon worden) weg te schilderen. Ik deed dit door er flink wat witte verf over aan te brengen. Ook vond ik het van belang wat grotere kleurvlakken toe te voegen. Voorts heb ik het schilderij op kop gehangen, het hangt op die manier al meer dan een jaar aan de wand. Beide opties hebben tot nu toe echter te weinig resultaat opgeleverd. Het schilderij geeft -zo vind ik- nog steeds tezeer een indruk van een concreet vrouwelijk wezen, hoe oer en geabstraheerd het ook is.

De abstrahering had ik overigens ook via een mixed media werk benadrukt, ik heb via dit werk de indruk gegeven van een bergachtig landschap. In het mixed media werk heb ik een deel van de achterzijde van het beeldje verwerkt, waardoor de indruk van een berg wordt versterkt. Het werk staat op mijn website, zie: https://www.pact23.com/de-venus-van-de-holle-rots/

Ik besloot opnieuw aan de slag te gaan met de replica en het schilderij en te kijken wat er zou gebeuren. Ik heb eerst foto's gemaakt, niet alleen van de replica, maar ook v.h. schilderij. Door een en ander overzichtelijk naast elkaar te plaatsen, kan ik de ontwikkelingen beter zien en vergelijken.

Allereerst de kaart op A6 formaat, het betreft een weergave van het schilderij, zoals het er aanvankelijk uitzag. Eronder zie je een foto van het schilderij, zoals het er nu hangt.

   

               

Ik had bedacht dat ik met zwarte olieverf het hele schilderij zou kunnen bedekken, er dus een laag zwarte verf op aan te brengen, waarna ik met stukjes hout of spatels delen weg zou kunnen krassen. Olieverf blijft lang zacht, omdat ze niet snel droogt, je kunt er dus lang in werken. Je ziet wel dat het schilderij feitelijk een combi is van kleurvlakken en lijnen. Door in de zwarte laag te werken, daar delen van weg te krassen, schemeren er kleuren door. Ik had al eerder op die manier gewerkt, maar nog nooit met een bestaand schilderij. Ik vond het dus nodig om eerst in het klein wat testen te doen. Ik heb daar meerdere A6-kaarten voor gebruikt, maar bleef daardoor wel gebonden aan de figuur, zoals ik destijds had geschilderd. Dit gaf mij een beknellend gevoel, ik voelde dat ik mezelf tezeer beperkte. 

Door de foto's naast elkaar te plaatsen, (dus het oude naast het meest recente werk) zag ik echter dat het werk, dat nu op kop hangt, vlakker is geworden door de toegevoegde kleurvlakken, die de lijnen deels doorbreken. Achtergrond en object vloeien meer in elkaar over. Dit komt de abstractie ten goede. Bovendien wordt het lijfelijke en 3 - dimensionale van het oude schilderij daarmee doorbroken. Er kan van daaruit iets nieuws ontstaan. Het schilderij ga ik dus verder bewerken, maar niet met zwart ! ;-)

Door te werken in de zwarte olieverf  op de A6-kaarten, ontstond daarnaast de wens om op basis van dit Venusbeeldje te gaan tekenen, onder andere met kroontjespen en inkt. 

Hieronder enkele foto's die ik recentelijk heb gemaakt. Je ziet hoezeer de perceptie beïnvloed kan worden, door een ander standpunt in te nemen ten opzichte van de replica (deze bijv. van bovenaf te fotograferen) of de replica anders neer te leggen/te plaatsen, zoals je hieronder kunt zien: 

foto's van de replica, dec.2023

Het zal je opvallen dat door het op kop plaatsen, de abstractie, die ik in het beeldje waarneem, extra benadrukt wordt: 

foto's van de replica, dec.2023

Het landschappelijke dat ik in het mixed media werk naar voren haalde, door twee wandelaars op de rug van het beeldje te plaatsen, zie je hier ook aan de voorkant van het beeldje terug. Je krijgt een indruk van bergen en kloven, een machtige grootsheid. Er wordt zelfs een krater zichtbaar. 

Door te tekenen kan ik het beeld verder abstraheren en krijgt het de sfeer van een landkaart. Bij deze enkele foto's van schetsen: 

Wordt vervolgd

Francis te Brake, pact23.com

Deventer dec. 2023

Perron bij zonsondergang

 

             Nieuw werk, fotografie, camera: Lumix Panasonic
 
          
 

                      'Perron bij zonsondergang'

 
            Francis te Brake/la Braque, Pact23.com, Pact23.blogspot.com
 

Dromen en Cultuurwetenschappen

2 Titels had ik in gedachten voor mijn nieuwste column: 

'Dynamische lijnen' en 'Geschenken van de Maan'. 

De redactie van het Droomjournaal koos voor de 2e. De titel onder de afbeelding verwijst wel naar de lijnen en 'het lijnen trekken tussen 2 punten', zoals de schrijver Baricco dit in zijn boek 'De Barbaren' schetst. 

Op de foto is de piramide van Austerlitz te zien met de obelisk, een monument dat geïnspireerd was op de piramiden van Gizeh. De kopie bij Austerlitz maakt sinds 1804 deel uit van ons cultureel erfgoed. De generaal, die de opdracht gaf voor dit monument, heette Auguste de Marmont. Hij had in 1798 in Gizeh de indrukwekkende piramiden gezien tijdens de Egyptische veldtocht van Napoleon. Aanvankelijk heette het monument Mont Marmont, Napoleon heeft dit echter later laten aanpassen. Piramide en obelisk staan immers symbool voor de 'Sol Invictus'. 

Op de afbeelding wordt verder het 'lijnen trekken' en 'op snelheid voortbewegen' gesymboliseerd. Er zijn om die reden elementen toegevoegd, die (net als piramide en obelisk) zijn verbonden met een beschaving uit een ver verleden. 

 

De foto heb ik gemaakt na zonsondergang. Het betreft immers aspecten van een  paternalistische cultuur, die op een einde lijkt te lopen. Het werd hoog tijd. 

 

Deze column sluit dus ook goed aan op mijn huidige studie aan de faculteit Cultuurwetenschappen, waar ik momenteel de module 'Ethiek' volg. 

Het gaat in deze column namelijk niet alleen over dromen en droomwerk, het gaat ook niet perse over mijn autonome kunst, hoewel die als vanzelfsprekend deel uitmaakt van en enorm beïnvloed is door onze cultuur. Dit geldt overduidelijk ook voor het boek van Baricco.

Het gaat bovenal over de eenzijdige gerichtheid, het paternalistische karakter van onze cultuur. Wat dat betreft zou je eigenlijk beide titels kunnen toepassen, omdat ze min of meer de overgang schetsen van de paternalistische dynamiek naar een dynamiek, waar het vrouwelijke bewust geïntegreerd wordt.

 

Veel inspiratie gewenst.  

Francis(ca) te Brake, Pact23.com/Shelter36.nl

Geschenken van de Maan

Het is alweer enige tijd geleden dat ik het thema winterslaap koos. In plaats van de lange nacht via de collapse te genieten, heb ik me echter aangesloten bij het leger dat haar bestrijdt. In West-Europa leeft men blijkbaar nog steeds volgens de principes van de zon en dat al sinds de Romeinen! 'Sol invictus' boet echter in aan kracht, dat werd aan mijn denken bevestigd, na 3 maanden van brononderzoek. De sleutel blijft nochtans gebroken, voor wie de ware nacht niet kent.

(uit ‘logboek-notities’, 13-1-2019)

Dit schreef ik tijdens het 2e semester van de Master Kunsteducatie, waar ik als enige kunstenaar naast meerdere docenten, aan deelnam. Die deelname was dan ook van korte duur. De tekst refereert in zekere zin aan de eenzijdige gerichtheid van het postmoderne klimaat, waarin we leven. Dit begon met de Romeinen, toen 'Sol Invictus' het dominante godsbeeld werd. Sindsdien raakten aspecten van de Maan: van het donker, de schaduw en de nacht, steeds meer op de achtergrond. We leven ook niet langer met de maancyclus, die in vroeger tijden geïntegreerd was en het leven, werken, alsook de rituelen sterk beïnvloedde. Tegenwoordig staan we voornamelijk AAN. Het onbewuste en de schaduw hopen zich daardoor als het ware op.

Alessandro Baricco schetst in zijn boek , 'De Barbaren' op originele wijze deze postmoderne cultuur, waarbij de mainstream, die hij beschrijft als een horde mutanten, zich aan de oppervlakte op snelheid voortbeweegt en zodoende vooral veel afstand aflegt in korte tijd. Verdieping of vertraging is heilloos in het tijdperk van deze mutanten. Het gaat om de ervaring van de lijn tussen 2 punten, 'die tezamen met andere lijnen tussen punten een tekening vormt, die dan vervolgd wordt met een andere tekening, die de ervaring als tekening geeft.....', waar de oude filosofen zich beraadden op het wezen van de punt. De tekeningen, die Baricco schetst, kenmerken het social media verkeer, de belevingsindustrie en hebben de kunsten diepgaand beïnvloed.

Het beraden op het wezen van iets betekent daarentegen vertragen en zelfs stilstaan. Het is de tijd van de Maan, die juist voor kunstenaars essentieel is, omdat dit de fase is waarbij men zich openstelt voor het onbewuste en de vonk, die in en door de kunstenaar de transformatie veroorzaakt: het bezielende principe, dat zich verenigt met het (aan de kunstenaar inherente) vermogen om esthetische ideeën uit te beelden.

Hiermee begint een proces, waarbij de kunstenaar zich zodanig laat beïnvloeden, dat er van binnen een verschuiving plaatsvindt en de kunstenaar als een soort medium de gelaagdheid van het onbewuste leert lezen en omzetten in de materie, telkens opnieuw.

Vertragen en verstillen pas ik ook toe in het droomwerk. Door te vertragen kan men zich beter verbinden met een droombeeld of scene. Daardoor worden we ons meer bewust van de informatie, die door het beeld of de scene gedragen wordt, wat een helende en verrijkende uitwerking heeft. Het zijn (de) geschenken van de Maan.

Dit neemt niet weg dat ik het lijnen trekken niet herken. Ik kan daar zelfs erg van genieten. als ik droom dat ik met een snel vehikel over de straten van een middeleeuwse stad scheer, daarbij behendig verschillende obstakels vermijdend. Dit geeft me een gevoel van verwondering, vrijheid en extase.

Hoe dan ook trek ik de conclusie dat Kunst opnieuw gedefinieerd dient te worden, tenzij de maan zich eerder doet gelden, wat sinds mijn brononderzoek waarschijnlijk lijkt.

Francis te Brake, www.pact23.com/www.shelter36.nl

Lijnen trekken, bewerkte foto, 2022, Pact23.blogspot.com

 

      Omslag van het boek 'De barbaren' van A.Baricco